Қазақстандағы балалар семіздігі: Дене тәрбиесі мен тағамның соғысы

Қазақстанда балалар арасындағы семіздік проблема ретінде алаңдатып отыр. Денсаулық сақтау министрлігінің мәліметтеріне сәйкес, 2023 жылы семіздікпен ауыратын балалар саны 2022 жылмен салыстырғанда 5,8%-ға артқан. Бұл үрдіс, әсіресе, балалардың денсаулығына қатысты сұрақтарды қайта қарауға мәжбүрлейді.

Семіздік статистикасы

2023 жылы Қазақстанда 3 086 бала семіздікпен ауырды. Олардың арасында:

• 0-14 жас аралығында – 2 368 бала (ұл – 1 272, қыз – 1 096);
• 15-17 жас аралығында – 718 бала (ұл – 359, қыз – 359).

2024 жылдың бірінші жартысында бұл көрсеткіш 2 249 балаға жетті, оның ішінде 0-14 жас аралығында – 1 669 бала, 15-17 жас аралығында – 580 бала семіздікпен ауырды.

Семіздіктің негізгі себептері

Семіздіктің пайда болуына әсер ететін факторлар көп. Ақтөбе қаласының педиатры Замира Қабделова балалардағы семіздіктің негізгі себептерін атап өтті:

• Дұрыс емес өмір салты;
• Төмен физикалық белсенділік;
• Дұрыс тамақтанбау немесе артық тамақтану;
• Жоғары калориялы тамақтардың рационда көп болуы;
• Тамақтану режимінің болмауы;
• Ұйқы режимін сақтамау;
• Тұқымқуалаушылық.

Педиатрдың айтуынша, балалардың компьютер немесе телеарна алдында ұзақ уақыт отыруы, сондай-ақ зиянды өнімдердің жарнамасы семіздікке әкелуде үлкен рөл атқарады.

Психологиялық факторлар

Психолог Әсем Ілесбай балалардағы семіздіктің психологиялық аспектілеріне тоқталды. Ол баладағы артық салмақтың бірнеше фактордан туындауы мүмкін екенін атап өтті:

• Эндокриндік бұзылыстар;
• Неврологиялық бұзылыстар;
• Клиникалық бұзылыстар.

Психолог бала өз эмоцияларын сыртқа шығармаған жағдайда артық салмақтың пайда болуы ықтимал екенін айтты. Эмоционалды интеллекті дамымаған балалар жиі күйзелістерге ұшырайды, бұл да семіздікке әкелуі мүмкін.

Семіздіктің қауіпті асқынулары

Балалардағы семіздік бірнеше қауіпті асқынуларға әкелуі мүмкін:

• Қант диабеті;
• Жаман холестериннің көбеюі және қан қысымының жоғарылауы;
• Буын аурулары;
• Тыныс алу проблемалары;
• Алкогольсіз майлы бауыр ауруы;
• Психологиялық проблемалар, соның ішінде өзін-өзі бағалаудың төмендеуі.

Дәрігерлер мен психологтар ата-аналарға балаларының денсаулығын бақылап, қажет болған жағдайда мамандармен кеңесуді ұсынуда. Семіздіктің алдын алу және емдеу үшін кешенді тәсілдер мен дұрыс тамақтану, физикалық белсенділік, сондай-ақ психологиялық көмек маңызды болып табылады.